De Compact Disc viertien jaar: een muzikale revolutie

Vandaag viert de Compact Disc (CD) haar 43-jarige bestaan sinds de commerciële lancering in 1982. Op 17 augustus van dat jaar werden de eerste exemplaren van The Visitors van ABBA geperst in de Polygram-fabriek in Langenhagen, Duitsland. Dit markeerde het begin van een technologische revolutie die het tijdperk van vinyl en cassettebandjes zou beëindigen.

De oorsprong: een alliantie tussen Sony en Philips

Het project begon in 1979, voortkomend uit een samenwerking tussen Philips en Sony. Beide bedrijven zochten een optische drager die de geluidskwaliteit en duurzaamheid van vinyl kon overtreffen. De grootte van de schijf – 12 centimeter – werd, volgens de meest verspreide versie, vastgesteld om de 74 minuten te kunnen bevatten die de Negende Symfonie van Beethoven, de favoriete compositie van Sony’s president Norio Ohga, duurt.

In 1980 publiceerden de twee bedrijven het Red Book, de standaard die de technische specificaties van de Compact Disc Digital Audio (CD-DA) vastlegde: 44,1 kHz samplefrequentie, 16 bits per sample en stereo geluid. Dit zorgde voor een audiokwaliteit die veel beter was dan die van analoge cassettes en volkomen vrij was van ruis of vervorming.

Expansie en wereldwijde opkomst

De eerste CD-spelers en discs kwamen in oktober 1982 op de markt in Japan. In maart 1983 verspreidden ze zich naar Europa en de Verenigde Staten, waar 52nd Street van Billy Joel de eerste officieel uitgebrachte CD was. In 1985 verbreekte Dire Straits records met Brothers in Arms, het eerste album dat meer dan een miljoen exemplaren op CD verkocht. Tegen het midden van de jaren ’90 had het formaat vinyl en cassettes in bijna alle markten verdrongen.

De piek werd bereikt in het jaar 2000, met 943 miljoen verkochte CD’s alleen in de Verenigde Staten, goed voor meer dan 90% van de muziekmarkt.

Verder dan muziek: kleurboeken en informatica

De familie van CD-standaarden werd georganiseerd in de zogenaamde Rainbow Books, elk met verschillende specificaties:

• Red Book (1980): CD van audio (CD-DA).
• Yellow Book (1983): CD-ROM voor gegevensopslag.
• Green Book (1986): CD-i (Compact Disc-Interactive), met multimedia-inhoud.
• Orange Book (1990): CD-R en CD-RW, schrijfbaar en herschrijfbaar.
• White Book (1993): Video CD (VCD).
• Blue Book (1995): Enhanced CD, een mix van gegevens en muziek.
• Scarlet Book (1999): SACD (Super Audio CD).

Deze standaarden stelden het formaat in staat om zich verder dan muziek te verspreiden: videogames, software, digitale encyclopedieën zoals Encarta, films in VCD en interactieve albums.

Hoe een CD werkt: de rol van de laser

Een CD is een schijf van 120 mm in diameter en 1,2 mm dik, bestaande uit verschillende lagen:

1. Polycarbonaat substraat: waar de tiny inkepingen, bekend als pits, zijn gevormd.
2. Metalen reflecterende laag (meestal aluminium): reflecteert de laser.
3. Beschermende laklaag: beschermt de metalen laag.
4. Afgedrukte etiket.

De gegevens worden opgeslagen in een continue spiraal van pits en lands (holtes en vlakke oppervlakken) van slechts 0,5 micrometer breed, beginnend dicht bij het midden van de schijf en eindigend aan de buitenrand.

Tijdens het draaien van de schijf zendt een infrarode laser van 780 nm een straal uit die op het oppervlak valt. De overgang tussen een pit en een land veroorzaakt veranderingen in de gereflecteerde intensiteit, die worden geïnterpreteerd als binaire gegevens.

De schrijfbare en herschrijfbare CD

De introductie van de CD-R in 1990 stelde gebruikers in staat om zelf CD’s te branden. Deze maken gebruik van een fotosensitieve organische kleurstof: de brandlaser verhit deze op specifieke punten om de pits van een geperste CD na te bootsen.

CD-RW, aan de andere kant, gebruiken een legering van kristalmetaal dat van toestand verandert tussen amorf en kristallijn bij blootstelling aan de laser. Hierdoor kunnen ze tot 1.000 keer worden gewist en herschreven.

De achteruitgang met de komst van digitaal

De start van de 21e eeuw markeerde het verval van de CD. De opkomst van het MP3-formaat, Piraterij via P2P-netwerken zoals Napster, en later streamingplatforms, verminderden de verkoop aanzienlijk. In 2018 werden in de Verenigde Staten nog slechts 52 miljoen eenheden verkocht, een schamele som vergeleken met de 943 miljoen in 2000.

Een onverwachte wedergeboorte

Vanaf 2021 is er echter een heropleving waargenomen. Artiesten zoals Taylor Swift, Adele en BTS brengen meerdere edities op CD uit voor verzamelaars. In landen als Japan en Frankrijk behoudt het formaat nog steeds een aanzienlijk marktaandeel: in 2023 werden in Frankrijk 10,5 miljoen CD’s verkocht, vergeleken met 5,4 miljoen vinylplaten.

De aantrekkingskracht ligt in de tastbaarheid en de verzamelervaring. In een vluchtige digitale wereld voelt het bezitten van een CD opnieuw aan als een daad van culturele weerstand.

Legacy en toekomst

De CD heeft niet alleen de muziek veranderd, maar ook een cruciale rol gespeeld in de overgang naar het digitale tijdperk: ze introduceerde het grote publiek aan het idee van muziek en gegevens in binaire vorm. Haar optische technologie blijft de basis voor DVD’s en Blu-rays.

Vandaag de dag, hoewel ze als niche wordt beschouwd, behoudt de CD haar waarde als betrouwbare, fysieke drager die kosteneffectief is en een levensduur van meerdere decennia heeft.