In Texas zijn onlangs vijf nieuwe civiele aanklachten ingediend die een ongemakkelijke waarheid onder de aandacht brengen over de oorlog in Oekraïne: ondanks de westerse sancties blijven componenten van grote Amerikaanse merken verschijnen in wapens die door Rusland worden gebruikt. Deze documenten, ingediend door Oekraïense burgergroepen, beschuldigen AMD, Intel, Texas Instruments en een distributeur die eigendom is van Berkshire Hathaway ervan niet genoeg te doen om te voorkomen dat hun producten via wederverkoop, tussenpersonen en grijze markten in handen komen van gesanctioneerde partijen.
De advocaat die de aanklagers vertegenwoordigt, heeft de veelbesproken uitdrukking “merchants of death” gebruikt om deze bedrijven te beschrijven, en spreekt over “opzettelijke onwetendheid” of zakelijke nalatigheid bij het beperken van dergelijke omleidingen. Hoewel veel media de aandacht vooral vestigen op deze scherpe bewoordingen, ligt de kern van de zaak niet in directe verkoop aan Rusland na de invasie in februari 2022, maar in het feit dat de controle over de toeleveringsketen mogelijk onvoldoende zou zijn geweest om het doorsturen van chips en componenten te voorkomen.
Volgens Amerikaanse bronnen worden in juridische documenten incidenten aangehaald uit 2023 tot 2025 waarbij AMD- en Intel-onderdelen werden aangetroffen in wapensystemen, waaronder Iraanse drones en kruisraketten. De aanklagers stellen dat een herhaald patroon van dergelijke incidents niet met een simpele “we voldoen aan de wet” verklaring kan worden afgedaan. Er wordt gepleit voor bewijs dat bedrijven redelijke voorzorgsmaatregelen hebben genomen om omleidingen te detecteren en te voorkomen.
Een opvallende rol wordt toegekend aan de distributeur Mouser Electronics, die via haar relatie met Berkshire Hathaway opereert. Uit de rapportage blijkt dat de markt voor elektronische componenten complex is en niet bestaat uit directe transacties van fabrikant naar leger. In plaats daarvan is er een wereldwijde netwerking van distributeurs, wederverkopers en brokers. Zelfs wanneer fabrikanten bepaalde regio’s blokkeren, kunnen onderdelen via derde landen toch circuleren en in verboden systemen terechtkomen. Deze marktconfiguratie maakt het moeilijker om volledige controle te garanderen.
Bedrijven zoals Intel benadrukken dat zij sancties respecteren en dat zij de verzendingen naar Rusland en Wit-Rusland direct na het uitbreken van de oorlog hebben stopgezet. AMD en Texas Instruments hebben eerdere verklaringen afgelegd over de naleving van internationale regelgeving, maar concrete details over de situatie in het licht van de nieuwe aanklachten ontbreken nog.
Voor de algemene publiek is de discussie vaak simplistisch: heeft een bedrijf al dan niet direct aan Rusland verkocht? Maar in de juridische praktijk wordt het ambachtelijker: wat is een redelijke mate van diligence om omleidingen en herverzendingen te voorkomen, gezien de complexe wereld van re-exports en grijze markten? Dit brengt de vraag naar de verantwoordelijkheid van multinationale techbedrijven en distributeurs in een meer genuanceerd perspectief.
De gevolgen van deze rechtszaken zijn potentieel ingrijpend voor het bedrijfsleven en de sector. Zo kunnen ze leiden tot strengere regelgeving en meer nalevingsmaatregelen, waardoor de kosten en administratieve lasten toenemen. Daarnaast kunnen reputatieschade en onzekerheid bij investeerders en verzekeraars de winstgevendheid beïnvloeden. Uiteindelijk wordt de kwestie ook een morele en geopolitieke discussie, waarbij microcontrollers en andere ‘neutrale’ chips ineens onderdeel worden van een bredere strategische agenda.
Samenvattend laten de aanklachten zien dat de oorlog de discussie verplaatst van louter sancties en paperregels naar daadwerkelijke verantwoordelijkheden en controle. In een wereld waarin een enkele chip meerdere landen kan doorkruisen voordat hij in een wapen belandt, dompelt de spanningsboog tussen globalisering en geopolitieke controle de industrie onder in een nieuwe fase van complexiteit en uitdaging.